โรงพยาบาลเชียงใหม่ ราม chiangmai ram hospital

ในร่างกายของคนเรามีต่อมเล็ก ๆ อยู่ส่วนหนึ่งที่มีความสำคัญอย่างมากต่อการทำงานของระบบต่าง ๆ นั่นคือ ต่อมใต้สมอ หลายคนอาจไม่รู้ว่าต่อมนี้มีหน้าที่สำคัญในการผลิตและควบคุม ฮอร์โมน หลายชนิดในร่างกาย เช่น ฮอร์โมนการเจริญเติบโต (Growth Hormone), ฮอร์โมนควบคุมการทำงานของต่อมไทรอยด์ และฮอร์โมนที่เกี่ยวข้องกับการสืบพันธุ์ เป็นต้น

อย่างไรก็ตาม เมื่อมีความผิดปกติในต่อมนี้ เช่น เนื้องอกต่อมใต้สมอง อาจทำให้เกิดปัญหากับระบบฮอร์โมนทั้งร่างกาย ซึ่งส่งผลต่อสุขภาพโดยรวมในระยะยาวได้

ทำความรู้จักภาวะเนื้องอกต่อมใต้สมอง

เนื้องอกต่อมใต้สมอง เป็นภาวะที่มีการเจริญเติบโตของเนื้อเยื่อในบริเวณต่อมใต้สมองมากผิดปกติ
โดยต่อมใต้สมองนั้นตั้งอยู่บริเวณฐานของสมอง เหนือโพรงจมูก และอยู่ใกล้กับอวัยวะสำคัญอื่น ๆ เช่น เส้นประสาทจอตา และ เส้นเลือดแดงใหญ่ที่ไปเลี้ยงสมอง

ถึงแม้จะเป็นอวัยวะขนาดเล็ก แต่มีความสำคัญมาก เพราะเป็นศูนย์ควบคุมฮอร์โมนของร่างกาย หากต่อมนี้ทำงานผิดปกติหรือมีเนื้องอกเกิดขึ้น ก็อาจกระทบต่อระบบต่าง ๆ ทั้งระบบเมตาบอลิซึม, การเจริญเติบโต, การมีประจำเดือน, และภาวะเจริญพันธุ์

 

เนื้องอกต่อมใต้สมอง คืออะไร

เนื้องอกต่อมใต้สมอง Pituitary Adenoma คือ ก้อนเนื้อที่เกิดจากการแบ่งตัวของเซลล์ในต่อมใต้สมองมากกว่าปกติ สามารถแบ่งได้เป็น 2 กลุ่มใหญ่ คือ

1. เนื้องอกที่มีการหลั่งฮอร์โมนมากผิดปกติ

ตัวอย่างเช่น ก้อนที่ผลิต Growth Hormone มากเกินไป ทำให้เกิดภาวะตัวโต Acromegaly หรือก้อนที่ผลิต Prolactin มากเกินไป ทำให้ผู้หญิงมีประจำเดือนผิดปกติ และมีน้ำนมไหลทั้งที่ไม่ได้ตั้งครรภ์

2. เนื้องอกที่ไม่หลั่งฮอร์โมน

ก้อนชนิดนี้มักไม่ส่งผลเรื่องฮอร์โมน แต่จะมีผลเมื่อขนาดก้อนใหญ่จนไปกดเบียดอวัยวะใกล้เคียง เช่น เส้นประสาทตา ทำให้เกิดอาการตามัวหรือมองเห็นภาพซ้อน
 

สาเหตุการเกิดเนื้องอกต่อมใต้สมอง

• พันธุกรรม บางครอบครัวอาจมีประวัติการเกิดเนื้องอก
   

• การกลายพันธุ์ของยีนบางชนิดในต่อมใต้สมอง ทำให้เซลล์เจริญเติบโตผิดปกติ
   

• การอักเสบหรือการติดเชื้อในสมอง แม้จะพบได้ไม่บ่อย
   

• ภาวะฮอร์โมนไม่สมดุลเรื้อรัง จากสาเหตุอื่น ๆ เช่น ภาวะไทรอยด์ทำงานต่ำ

ถึงแม้สาเหตุส่วนใหญ่จะไม่สามารถควบคุมได้ แต่การตรวจสุขภาพประจำปีและการสังเกตอาการผิดปกติสามารถช่วยให้ตรวจพบโรคได้ตั้งแต่ระยะเริ่มต้น ซึ่งเป็นช่วงที่รักษาได้ง่ายและปลอดภัยที่สุด

 

อาการของคนที่มีภาวะเนื้องอกต่อมใต้สมอง

อาการของเนื้องอกต่อมใต้สมอง จะแตกต่างกันไปขึ้นอยู่กับตำแหน่งและชนิดของก้อน รวมถึงระดับการหลั่งฮอร์โมนในร่างกาย โดยสามารถแบ่งออกเป็น 2 กลุ่มหลัก คือ

1. อาการจากการกดเบียดเนื้อเยื่อใกล้เคียง

• ปวดศีรษะเรื้อรังหรือเฉียบพลัน โดยเฉพาะบริเวณหน้าผากหรือขมับ
   

• ตามัว เห็นภาพซ้อน หรือมองเห็นแคบลง เนื่องจากก้อนกดเส้นประสาทจอตา
   

• คลื่นไส้ อาเจียน หรือเวียนศีรษะ จากการกดเบียดสมองส่วนอื่น ๆ

2. อาการจากความผิดปกติของฮอร์โมน

• ฮอร์โมนโปรแลคตินสูง  มีน้ำนมไหลโดยไม่ได้ตั้งครรภ์, ประจำเดือนขาด หรือภาวะมีบุตรยาก
   

• ฮอร์โมนการเจริญเติบโตสูง ทำให้มือเท้าโต หน้าดูหนา เสียงเปลี่ยน
   

• ฮอร์โมนคอร์ติโซลสูง หน้าอ้วนเป็นวงกลม ความดันโลหิตสูง กล้ามเนื้ออ่อนแรง

สัญญาณเตือนเริ่มต้นของภาวะเนื้องอกต่อมใต้สมองที่ควรพบแพทย์ทันที

• ปวดศีรษะรุนแรงเฉียบพลัน
   

• ตามัวเฉียบพลัน
   

• คลื่นไส้ อาเจียน หรือหมดสติโดยไม่ทราบสาเหตุ

อันตราย ผลกระทบของเนื้องอกต่อมใต้สมอง

แม้ว่า เนื้องอกต่อมใต้สมอง ส่วนใหญ่จะเป็นก้อนเนื้อดี ไม่ใช่มะเร็ง แต่หากปล่อยทิ้งไว้โดยไม่รักษา ก็สามารถก่อให้เกิดอันตรายต่ออวัยวะสำคัญรอบข้างได้ เช่น

• เส้นประสาทตา  เมื่อก้อนเนื้องอกมีขนาดใหญ่ขึ้น อาจไปกดทับเส้นประสาทที่ควบคุมการมองเห็น ส่งผลให้ผู้ป่วยเริ่มมีอาการ ตาพร่ามัว เห็นภาพซ้อน หรือมองเห็นแคบลง และในกรณีรุนแรงอาจ สูญเสียการมองเห็นถาวร ได้
   

• เส้นเลือดแดงใหญ่ของสมอง หากก้อนเนื้องอกกดเบียดเส้นเลือดสำคัญบริเวณสมอง อาจทำให้เกิดความดันภายในสมองเพิ่มขึ้น และ เพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดภาวะเลือดออกในสมอง ซึ่งเป็นภาวะอันตรายที่ต้องได้รับการรักษาอย่างเร่งด่วน
   

• ต่อมใต้สมองส่วนปกติ ก้อนเนื้อที่โตขึ้นอาจไปรบกวนการทำงานของส่วนที่ปกติของต่อมใต้สมอง ทำให้ การหลั่งฮอร์โมนที่จำเป็นลดลง เช่น ฮอร์โมนการเจริญเติบโต (Growth Hormone) หรือฮอร์โมนเพศ ส่งผลให้เกิดความผิดปกติของร่างกาย เช่น อ่อนเพลีย ภาวะมีบุตรยาก หรือการเจริญเติบโตผิดปกติ

ในกรณีรุนแรงอาจเกิดภาวะเลือดออกภายในเนื้องอกต่อมใต้สมอง ซึ่งทำให้ปวดศีรษะอย่างรุนแรง และอาจสูญเสียการมองเห็นทันที หากปล่อยไว้โดยไม่รักษา ก็สามารถก่อให้เกิดภาวะแทรกซ้อนรุนแรงได้

การรักษาเนื้องอกต่อมใต้สมองโดยไม่ต้องผ่าตัด

การผ่าตัดส่องกล้องผ่านโพรงจมูก (Endoscopic Endonasal Surgery)

นี่คือเทคโนโลยีใหม่ที่ช่วยให้ผู้ป่วยสามารถ รักษาเนื้องอกต่อมใต้สมองโดยไม่ต้องผ่าตัด โดยแพทย์จะใช้กล้องขนาดเล็กสอดผ่านโพรงจมูกเข้าไปตัดเนื้องอกบริเวณฐานกะโหลกศีรษะ

• แผลเล็กเพียง 1-2 เซนติเมตร
   

• ไม่มีแผลบนใบหน้า
   

• ผู้ป่วยเจ็บตัวน้อย ฟื้นตัวไว
   

• ลดโอกาสเกิดภาวะแทรกซ้อน
   

โรงพยาบาลเชียงใหม่ ราม เราได้มีการรักษาการนื้องอกต่อมใต้สมองโดยไม่ต้องผ่าตัดโดยใช้วิธีผ่าตัดส่องกล้องผ่านโพรงจมูก (Endoscopic Endonasal Surgery) โดยมีทีมแพทย์ผู้เชี่ยวชาญที่มาคอยช่วยควบคุมดูแลทุกขั้นตอนการรักษา

การดูแลตัวเองเมื่อเป็นเนื้องอกต่อมใต้สมอง

การดูแลตัวเองมีความสำคัญไม่แพ้การรักษาเพราะสามารถช่วยควบคุมอาการและลดโอกาสเกิดภาวะแทรกซ้อนได้โดยการปรับพฤติกรรมการใช้ชีวิต

• นอนพักผ่อนให้เพียงพอ
   

• หลีกเลี่ยงความเครียด จัดการความเครียดให้ดี เพราะส่งผลต่อระดับฮอร์โมน
   

• รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ โดยเฉพาะผักผลไม้และโปรตีน
   

คนเป็นเนื้องอกต่อมใต้สมอง ห้ามกินอะไร

อาหารที่ควรหลีกเลี่ยงหรือพฤติกรรมที่อาจกระตุ้นให้ฮอร์โมนเกิดความผิดปกติ เช่น

• ทานคาเฟอีนในปริมาณมาก
   

• ดื่มแอลกอฮอล์
   

• ทานอาหารไขมันสูงหรือของทอด เพราะส่งผลต่อสมดุลฮอร์โมน
   

• การใช้ยาคุมกำเนิดหรือยาสเตียรอยด์โดยไม่ปรึกษาแพทย์
   

เนื้องอกต่อมใต้สมอง แม้จะไม่ใช่มะเร็งในสมอง แต่ก็เป็นภาวะที่ต้องใส่ใจ เพราะเกี่ยวข้องกับระบบฮอร์โมนเกือบทั้งหมดในร่างกาย การตรวจพบตั้งแต่ระยะเริ่มต้นสามารถช่วยให้รักษาได้ง่าย เทคโนโลยีการรักษาแบบใหม่ เช่น การส่องกล้องผ่านโพรงจมูก เป็นทางเลือกที่ปลอดภัยและได้ผลดีสำหรับผู้ป่วยสิ่งสำคัญคือ ต้องไม่ละเลยอาการเตือนเล็ก ๆ เช่น ปวดหัวเรื้อรัง หรือสายตามัว เพราะอาจเป็นสัญญาณการเกิดเนื้องอกต่อมใต้สมองได้